اشاره به مفاد کلى سوره مبارکه طور و بیان مقصود از(طور)
بیان آیات
غـرض ایـن سـوره تـهـدید و انذار کسانى است که هر آیتى را تکذیب نموده و همواره با حق عـنـاد مـى ورزنـد. مـى خواهد اینگونه کفار را به عذابى که براى روز قیامتشان آماده کرده بـیم دهد و به همین منظور با سوگندهایى غلیظ، از وقوع چنین عذابى و تحقق آن در قیامت خـبر مى دهد و مى فرماید: عذاب آن روز، ایشان را رها نخواهد کرد تا بر آنان واقع شود، و هیچ گریزى از آن ندارند.
و الطور
بـعـضـى از مـفسرین گفته اند:(طور) به معناى مطلق کوه است ، و هر کوهى را طور مى گویند، و لیکن است عمالش در آن کوهى که موسى(علیه السلام)با خداى تعالى سخن گفت غلبه یافته ، و در آیه مورد بحث هم مناسبتر آن است که همان کوه منظور باشد، چون سـوگـنـد هـمواره به چیزى مى خورند نوعى قداست داشته باشد، و از میان کوهها این کوه اسـت خداى تعالى مقدسش دانسته ، و پر برکتش ساخته است ، همچنان که در آیه(و طور سینین) نیز به آن سوگند یاد کرده و در آیه(و نادیناه من جانب الطّور الایمن) از آن نام برده ،
اقـوال مـخـتـلف در مـعـنـاى(رق) و مـراد از کـتـابـى که مسطور و در رقى منشور است
و کتاب مسطور فى رقّ منشور
بعضى دیگر گفته اند: به معناى ورق است .
و کلمه نشر که مصدر کلمه(منشور) است به معناى گستردن و متفرق کردن است .
و مراد از(کتابى که مسطور و در رقى منشور است) به گفته بعضى لوح محفوظ است که خدا تمامى حوادث عالم را آنچه بوده و هست و خواهد بود در آن نوشته ، و ملائکه آسمان ، آن را مى خوانند(و اجراء مى کنند).
بعضى هم گفته اند: مراد از آن قرآن کریم است که خدا آن را در لوح محفوظ نوشته .
مقصود از بیت معمور و بحر مسجور
و البیت المعمور
ولى ، در روایات وارده ، آمده که(بیت معمور) خانه اى است در آسمان ، برابر کعبه که محل زیارت ملائکه است .
و السقف المرفوع
منظور از(سقف بر افراشته)، آسمان است .
و البحر المسجور
ولى صـاحب مجمع البیان گفته :(مسجور به معناى مملو است ، مثلا وقتى گفته مى شود:(سجرت التنور)، معنایش این است که من تنور را پر از آتش کردم).
ان عذاب ربّک لواقع ما له من دافع
این آیه ، جواب سوگند سابق است ، و مراد از عذابى که از واقع شدنش خبر مى دهد عذاب روز قـیـامـت است ، همان عذابى که کفار تکذیب کننده آیات خداى را، به آن تهدید مى کرد، هـمـچـنـان که آیه بعدى هم به آن اشاره مى کند و مى فرماید: روزى که آسمان به سرعت بـه حـرکت در مى آید، و جمله(ما له من دافع) دلالت دارد بر این که این عذاب از امورى است که قضایش رانده شده و گریزى از وقوعش نیست ، همچنان که در جاى دیگر، همین معنا آمده مى فرماید:(و ان الساعة اتیة لا ریب فیها و انّ اللّه یبعث من فى القبور).
(عذاب ربّک) - اگر عذاب را به رب رسول خدا(صلى اللّه علیه و آله وسلم) نسبت داده و فرموده است(عذاب پروردگارت)، با این مى توانست بفرماید:(عذاب اللّه - عـذاب خـدا)بـراى اسـت رسـول خـدا(صـلى اللّه عـلیه و آله وسلم)را علیه آنهایى که دعوتش را تکذیب کردند تاءیید نماید و آن جناب را دلگرم کند که پروردگارش در چنین روزى خـوارش نـمـى سـازد، و بـى یاورش نمى گذارد. همچنان که همین مضمون را در جاى دیگر آورده مى فرماید:(یوم لا یخزى اللّه النبى و الذین امنوا معه).
یوم تمور السماء مورا و تسیر الجبال سیرا
کـلمه(یوم) ظرف است براى جمله(ان عذاب ربک لواقع)، مى فرماید عذاب مذکور در چنین روزى و در چنین ظرفى محقق مى شود.
معناى جمله(تمور السماء....) در وصف روز قیامت
راغب هم قریب به این معنى را بیان کرده و گفته :(به معناى جریان سریع است).
بحث روایتى
و در مـجـمـع البـیـان در ذیـل آیـه(و البـیـت المـعـمـور)بـه نـقـل از ابـن عـبـاس و مـجـاهـد مـى گوید: بیت معمور خانه اى است در آسمان چهارم ، و درست مقابل کعبه ، و از بس ملائکه براى عبادت در آن آمد و شد دارند همیشه معمور و آباد است .و از امـیـرالمـؤ مـنـیـن(عـلیـه السـلام) هـم روایت شده فرموده : در هر روز هفتاد هزار فرشته داخل آن مى شوند، و چون بر مى گردند دیگر تا ابد آنجا را زیارت نمى کنند.
و بعضى دیگر محل آن را آسمان هفتم دانسته .
و در تفسیر قمى از امام(علیه السلام) نقل کرده که فرمود: سقف مرفوع ، آسمان ، و بحر مسجور، دریاها است ، که در روز قیامت افروخته مى شود.
و در مـجـمـع البـیـان در مـعـنـاى بـحـر مـسـجـور گـفـتـه:یـعـنـى دریـایـى مـمـلو-نـقـل از قـتـاده.و بـعـضـى گـفـتـه انـد:یـعـنـى افـروخـتـه و سـرخ شـده مـانـند تنور- نـقـل از مجاهد و ضحاک واخفش و ابن زید. بعضى هم گفته اند: دریاها در روز قیامت آتش مى شود و چون آهن سرخ مى گردد، آنگاه همه را به هم راه داده و به آتش دوزخ راه مى دهند.