بیان آیات

این آیات اجمال داستان لوط را بیان مى کند، در این چند آیه نیز مانند آیات قبل جانب انذار و تهدید بر جانب بشارت و نوید غالب است .

حکایت اجمالى داستان دعوت لوط علیه السّلام و تکذیب قوم او و هلاکتشان

و لوطا اذ قال لقومه اتاتون الفاحشة و انتم تبصرون

این آیه بطورى که بعضى گفته اند: عطف است بر محل جمله(ارسلنا) در داستان سابق به فعلى که در تقدیر است و تقدیر آن چنین است(و لقد ارسلنا لوطا) همچنان که در داستان قبلى فرمود:(و لقد ارسلنا الى ثمود...)

ممکن هم هست بگوییم عطف است بر اصل داستان ، آن وقت فعل(اذکر) را در تقدیر بگیریم ، یعنى(و به یاد آر لوط را که ...) و کلمه(فاحشة) به معناى خصلتى است که بى نهایت شنیع و زشت باشد، که در اینجا مراد عمل زشت لواط است .

(و انتم تبصرون) یعنى این عمل زشت را در حالى انجام مى دهید که مردم هم آن را مى بینند و بنا بر این معنا، جمله مورد بحث نظیر جمله(و تاتون فى نادیکم المنکر) است . بعضى هم گفته اند: مراد از آن بصیرت قلب است ، یعنى با اینکه دلتان گواه بر این زشتى و شناعت است ، لیکن این معنا بعید است .

ائنکم لتاتون الرجال شهوة من دون النساء بل انتم قوم تجهلون

این استفهام براى انکار است و اگر دو تا از ادوات تاءکید - ان و لام - را بر سر جمله استفهامیه آورده ، براى این است که دلالت کند بر اینکه مضمون جمله در تعجب و استبعاد به حدى است که احدى آن را نمى پذیرد و تصدیق نمى کند. و جمله مزبور به هر حال به منزله تفسیرى است براى فحشاء.

(بل انتم قوم تجهلون) - یعنى این توبیخ ما فایدهاى ندارد، چون شما مردمى هستید که مى خواهید همیشه جاهل بمانید و با این توبیخ و انکار و استبعاد ما متنبه نمى شوید و اگر نفرمود:(بلکه شما از مردمى هستید که جهل مى ورزند) و به جاى آن فرمود:(بلکه شما مردمى هستید که جهل مى ورزید) این در حقیقت از باب به کار بردن مسبب در جاى سبب

است .

فما کان جواب قومه الا ان قالوا اخرجوا آل لوط من قریتکم انهم اناس یتطهرون

یعنى قوم لوط جوابى نداشتند جز اینکه گفتند: خاندان لوط را از شهر خود بیرون کنید، چون آنان مردمى هستند که مى خواهند از این عمل منزه باشند، البته معلوم است که این که گفتند:(مى خواهند منزه باشند) به عنوان مسخره گفتند و گر نه عمل خود را زشت نمى دانستند، تا دورى از آن نزاهت باشد.

فانجیناه و اهله الا امراته قدرناها من الغابرین

مراد از کلمه(اهله) اهل بیت لوط است ، چون در سوره ذاریات فرموده :(فما وجدنا فیها غیر بیت من المسلمین) پس قهرا اهل لوط منحصر در همان اهل خانهاش مى شود و اینکه درباره همسر او فرمود:(قدرناها من الغابرین) معنایش این است که : ما او را از جمله باقى ماندگان در عذاب قرار دادیم .

و امطرنا علیهم مطرا فساء مطر المنذرین

مراد از(مطر) در اینجا سنگریزهاى از سجیل است ، زیرا در جاى دیگر فرموده :(و امطرنا علیهم حجارة من سجیل) و اگر کلمه(مطرا) - بارانى ، را نکرده آورد که نوعیت را مى رساند، براى این است که بفهماند بارانى بر آنان باراندیم که داستانى عظیم داشت .